Het belang van dejuridisering bij ongewenste omgangsvormen

Grensoverschrijdend gedrag is een complex en beladen thema. Het raakt niet alleen de directe betrokkenen, maar ook de bredere organisatiecultuur. In zulke situaties wordt vaak de vertrouwenspersoon benaderd als eerste aanspreekpunt. Hoewel het verleidelijk is om meldingen direct in juridische kaders te plaatsen, is het van cruciaal belang dat de vertrouwenspersoon zich in eerste instantie richt op een andere benadering: het dejuridiseren van het proces.

Wat betekend dejuridiseren?

Dejuridiseren betekent dat de nadruk niet meteen wordt gelegd op juridische procedures, schuldvraag en formele sancties, maar dat er ruimte wordt geboden voor het verhaal van de melder, het herstellen van relaties en het aanpakken van onderliggende problemen. Het doel is niet om juridische kwesties te negeren, maar om eerst het gesprek te voeren.

Waarom is dejuridiseren belangrijk?

• Ruimte voor emotie en beleving: bij grensoverschrijdend gedrag draait het niet alleen om feiten, maar vooral om de ervaring van de melder. Als het proces direct juridisch wordt ingestoken, kan dit de melder het gevoel geven dat het gaat om bewijsvoering. Dejuridisering stelt de vertrouwenspersoon in staat om de melder de ruimte te bieden om gevoelens en ervaringen te delen zonder meteen in een formele, confronterende sfeer te belanden.
• Voorkomen van escalatie: een juridische benadering kan de situatie onnodig polariseren. De vermeende dader kan zich aangevallen voelen en in de verdediging schieten, wat een oplossing of dialoog bemoeilijkt. Door het proces minder juridisch te benaderen, kan de vertrouwenspersoon streven naar begrip, herstel en een constructieve uitkomst, zonder dat de verhoudingen onherstelbaar worden beschadigd.
• Focus op herstel in plaats van benadeling: een juridische aanpak legt vaak de nadruk op benadeling: straffen van de dader, compenseren van de melder. Hoewel dit in sommige gevallen noodzakelijk is, ligt de kracht van dejuridisering in het herstellen van vertrouwen, het verbeteren van de organisatiecultuur en het zoeken naar structurele oplossingen.
• Drempelverlaging voor melders: de juridische route kan voor melders intimiderend zijn. Angst voor lange procedures, reputatieschade of gebrek aan bewijs kan hen ervan weerhouden om grensoverschrijdend gedrag te melden. Een vertrouwenspersoon die dejuridiseert, verlaagt deze drempel door een open en veilige omgeving te bieden waarin het niet meteen draait om harde conclusies, maar om een luisterend oor en ondersteuning.
• De kracht van preventie: een juridische benadering richt zich vaak op individuele incidenten, terwijl dejuridisering de mogelijkheid biedt om patronen te signaleren en preventieve maatregelen te nemen. Vertrouwenspersonen kunnen zo bijdragen aan structurele veranderingen in de organisatie, zoals bewustwordingstrainingen, beleidsverbeteringen en het stimuleren van een cultuur van respect.

De rol van de vertrouwenspersoon: informeren en ondersteunen

Hoewel de vertrouwenspersoon geen juridische stappen uit de weg moet gaan wanneer dit noodzakelijk is, is het belangrijk dat zij de melder informeert over alle mogelijkheden, inclusief informele en herstelgerichte opties. Het uitgangspunt is dat de melder zelf de regie houdt over het proces.

In veel gevallen kan een gesprek tussen de melder en de vermeende dader bijdragen aan begrip en herstel. Dit vraagt om een zorgvuldige voorbereiding en begeleiding, maar kan leiden tot inzichten en oplossingen die via juridische wegen vaak onbereikbaar zijn.

Dejuridisering: wanneer is het passend en wanneer niet?

Hoewel dejuridisering in veel situaties effectief kan zijn, is het belangrijk om de grenzen te erkennen. Ernstige gevallen van grensoverschrijdend gedrag, zoals seksuele intimidatie of fysieke agressie, vereisen vaak een formele aanpak en kunnen niet uitsluitend met een informele benadering worden opgelost. Het is belangrijk om te bekijken wanneer dejuridisering passend is en wanneer opschaling noodzakelijk is.

Voor organisaties is het van belang om dejuridisering te omarmen als een strategie om niet alleen individuele incidenten op te lossen, maar ook te werken aan een cultuur waarin grensoverschrijdend gedrag structureel wordt voorkomen. Een goed opgeleide vertrouwenspersoon die dit proces zorgvuldig begeleidt, kan een sleutelrol spelen in het creëren van een werkomgeving waar respect en veiligheid de norm zijn